غزل ۲۰۷- یاد باد آن که سر کوی توام منزل بود

ممنون از این که این غزل بسیار زیبارا باتفسیر استاد آ ورده اید.این گونه تفسیر ها هم عواطف انسان راتلطیف می کندوهم به قرایت صحیح غزل کمک میکند. دست مریزاد.

سلام

ما تشنه ی غزلیات حافظ و شرح های اساتیدی چون استاد محجوب هستیم.

خواهش می کنم شرح غزل ها را تکمیل کنید.

یا علی…

مرحوم استاد محجوب رابطه ی سوسن و گل راتوضیح نفرمودند.
عرض میشود درسر زبانهای سوسن گرده ی زرد رنگی هست که شبیه آن در دل حقه ی گل میباشد .آنچه بر زبان اوست دردل طرف هم هست.
خواجه در غزلی دیگر میفرماید:احوال گنج قارون کایام داد بر باد
در گوش گل فرو خوان تا “زر” نهان ندارد

کوششتان بسیار ستودنی است. یاد استاد محجوب گرامی باد.
دست مریزاد که چو در راه خرد گام برمیدارید قدمتنان استوار.

در پاسخ به حسين همره :

مطلبى كه شما به آن اشاره كرديد ظاهرا درست به نظر ميرسد اما ربطى به اين بيت ندارد. گل – گل سرخ – گلبرگ هاى تو در تو دارد انگار كه لب فرو بسته است… حال آنكه سوسن در ادب ما به گويا بودن و زبان داشتن شهره است و حافظ نيز در اين بيت همين را ميگويد و تصوير لب فرو بسته ى گل و زبان سوسن را در برابر هم قرار داده است و نه بيشتر .

انتقاد شما از زنده ياد محجوب بى ربط است و بهتر است اصلا يقه ى خود حافظ را بگيريد كه چرا در اين بيت از گرده و زر و رنگ زرد حرفى به ميان نياورده تا شما نيازى به خلط مبحث و آوردن مثال از شعرى ديگر – آن هم تنها به خاطر اظهار معلومات – نداشته باشيد !
ضمنا دوست عزيز اين كه نوشته ايد : ” آنچه بر زبان اوست در دل طرف هم هست ” جمله ى سستى است . نه ؟

چقدر باید ممنون باشم از دوست نادیده ام پیس که این سایت را به من میل زد و مرا آگاه کردو نمی دانم جای بحثش است یا نه ولی دوست دارم یکی از اساتید کمکم کند. هر وقت حافظ می خوانم بشدت اشک می ریزم. همین الان هم مجددا اتفاق افتاد تا حدی که مجبور می شوم کتاب را ببندم یا چشمم را از روی کلمات بردارم. واگرنه مثلا سر کار از زمان استراحت دیگران شاهد اشک دیختنم خواهند بود. نمی دانم چه رازی در بین کلمات و بخصوص آهنگ شهر این مرد بزرگ وجود دارد. آیا کسی می تواند راهنمایی ام کند که چرا؟

در جواب دوست قبلی که گفتن پا در گل درست بوده. اینجا حافظ گفته خم می رو دیده که سر در گل بوده، نه اینکه خودش سر در گل بوده.

مردان بزرگی مثل حافظ ب راز بزرگی پی بردند که حتا خود آنها از بیانش واهمه داشتد .تمام پرده پوشی آنها در قالب مفاهیم چه در شعر و چه در هر قالب دیگر ترسی بزرگ از بر هم زدن نظم زمانه بوده است.

معاني لغات غزل (207)

ياد باد آنكه: يادش بخيرآنزمان كه ….

راست: درست ، في الحقيقه ، بدون شبه.

صحبت پاك: پاكي مصاحبت، معاشرت سالم ، همنشيني بي آلايش .

سوسن و گل: گل سوسن و گل سرخ .

نقل معاني : باز گويي و شرح معنا دادن .

عشق مي گفت به شرح : عشق شرح آن را به طور واضح بيان مي كرد.

تطاول: تعدّي ، تجاوز.

حريفان : هم پياله ها و هم قطاران .

سر در گل بود: سرش با خشت و گل پوشيده ومسدود بود .

بگشتم: جست و جو كردم .

مفتي : فتوا دهنده

لايعقل : بي عقل و بي شعور ، نادان و ناتوان.

فيروزه بواسحاقي : نوعي فيرزوه مرغوب ومشهور به اين نام كه قرنها قبل از حافظ مشهور و معروف بوده است .

دولت مستعجل : دولت زود گذر .

قهقه : صداي خنده بلند و طولاني .

سر پنجه :مجموعه ناخنها و چنگال ، قدرت پنجه ها و چنگال

شاهين قضا: ( اضافه تشبيهي ) شاهين سرنوشت محتوم ، شاهين اجل ومرگ .

معاني ابيات غزل(207)

(1) يادش بخير روز گاري كه منزل من سر كوي تو بود و ديدگان من از غبار توتياي خاك را در تو كسب روشنايي مي كرد .

(2) درست همانند سوسن كه در اثر همنشيني بي پيرايه ، باز گو كننده مكنونات قلبي گل سرخ بود ، هر چه در دل تومي گذشت بر زبان من جاري شد

(3) آنگاه دل از مرشد عقل نكته هايي را باز گو مي كرد ، هر چه را كه براي دل ، فهمش دشوار بود ، عشق مشروحاً بيان مي كرد.

(4) اي داد از اين همه ستم و تجاوزي كه در اين دامگاه جهان وجود دارد ودريغ از آن همه محبت ودلسوزي كه در محفل دوستانه در آن زمان بر قرار بود .

(5) هميشه آرزوي قلبي من اين بود كه هيچ زمان بي دوست به سر نبرم اما چه مي توان كرد كه كوشش من ودل در اين راه به جايي نرسيد.

(6) شب پيش به ياد دوستان هم پياله به ميكده رفتم و در آنجا خم شراب را ديدم كه او هم از غصه خلوتي ميكده خون در دل و گِل بر سر داشت

(7) بسيار به جست جوپرداختم تا سبب درد دوري وفراق را دريابم عقل صاحب رأي هم در حل اين مسئله نادان وناآگاه بود.

(8) به راستي كه انگشتري كه برآن نگين فيروزه بواسحاقي مي درخشيد با فروغي نيكو خوش جلوه گري كرد اما دوره زود گذر و پر شتابي داشت .

(9) حافظ! ديدي كه آن كبك خراماني كه از گرفتاري در چنگال سرنوشت شاهين مرگ غافل بود، چگونه قهقه خنده سر مي دارد ؟

شرح ابيات غزل(207)

وزن غزل: فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لان

بحر غزل:رمل مثمن مخبون اصلم مسبغ

*

شاه شيخ ابو اسحاق كه از سال 744 الي 745 به مدت ده سال بر شيراز حكمراني مي كرد مردي راحت طلب و عياش و هنردوست و بي تدبير بود . حافظ از 25 سالگي الي 35 سالگي با او معاصر و معاشر بوده و رفت وآمد مجالس شبانه داشته است . آنچه سبب تسلط امير مبارزالدين بر او شد ريشه در سالهاي قبل دارد كه امير مبارزالدين پيوسته در فكر تدارك فتح شيراز بود و او در عيش و نوش و بي خيالي به سر مي برد تا اينكه چنانكه همه مي دانيم دستگير و به بهانه قتل قتل سيد امير حاجي ضرّاب به قتل رسيد و حافظ در مرگ اين سلطان بسيار اندوهناك و براي او مراثي و سوكنامه سرود كه اين غزل يكي از آنهاست و به هنگامي سروده شده كه امير مبارزالدين بر اوضاع مسلط و دستور بستن ميخانه ها را داده بوده است. شاعر در بيت دوم و سوم اين غزل تلويحاً از مراتب فضل وكمال و آشنايي او به دقايق شعري ياد می كند و مي گويد واحسرتا از آن همه سوز ونياز وحسن نيت كه در مجالس و محافل او بر قرار بود وواي بر اين دنيا ي درون كه اينگونه با او رفتار كرد . شاعر در بيت پنجم بعد از مرگ شاه اينجو خود را بي دوست و تنها ياد مي كند و از بي رونقي و تعطيلي ميخانه ها سخن به ميان مي آورد . در بيت هفتم غزل خود مي گويد هر چه فكر مي كنم كه اين چه دنيا يي است كه بين دوستان فاصله مي اندازد عقلم به جايي نمي رسد . ودر بيت هشتم از فيرزوه بواسحاقي نوعي مرغوب از فيروزه نيشابور بوده كه قر نها قبل از حافظ به اين نام شهرت داشته و حافظ در اين بيت به حسن سليقه خود از اين ايهام بهرهبرداري و مضموني بس لطيف مي سازد. شاعر در پايان غزل علت العلل شكست شاه ابواسحاق را سر بسته بيان مي دارد و آن نيست مگر غفلت و بي خيالي و راحت طلبي هاي بيحدو اندازه او. وهمانطور كه در تواريخ ضبط است وقتي سرو صداي لشكريان امير مبارزالدين در پشت دروازه شيراز به گوش او رسيد پرسيد اين چه صداست و به او گفتند صداي لشكريان محمد مظفّر است كه قصد ورود به شيراز را دارد او گفت چه بي سليقه است اين مبارزالدين محمد كه رزوي چنين خوش و با اعتدال ما را باجنگ و جدال تباه كرد و ساعتي بعد بر اسب سوار و از دروازه ديگر شهر فرارمي كند.
شرح جلالی بر حافظ – دکتر عبدالحسین جلالی

سلام خیلی خب بود
فقت کاش آرایه های ادبی ش رو هم میذاشتین اینطوری خیلی بهتر بود