| پیش از اینت بیش از این اندیشه عشاق بود | مهرورزی تو با ما شهره آفاق بود |
| یاد باد آن صحبت شبها که با نوشین لبان | بحث سر عشق و ذکر حلقه عشاق بود |
| پیش از این کاین سقف سبز و طاق مینا برکشند | منظر چشم مرا ابروی جانان طاق بود |
| از دم صبح ازل تا آخر شام ابد | دوستی و مهر بر یک عهد و یک میثاق بود |
| سایه معشوق اگر افتاد بر عاشق چه شد | ما به او محتاج بودیم او به ما مشتاق بود |
| حسن مه رویان مجلس گر چه دل میبرد و دین | بحث ما در لطف طبع و خوبی اخلاق بود |
| بر در شاهم گدایی نکته‌ای در کار کرد | گفت بر هر خوان که بنشستم خدا رزاق بود |
| رشته تسبیح اگر بگسست معذورم بدار | دستم اندر دامن ساقی سیمین ساق بود |
| در شب قدر ار صبوحی کرده‌ام عیبم مکن | سرخوش آمد یار و جامی بر کنار طاق بود |
| شعر حافظ در زمان آدم اندر باغ خلد | دفتر نسرین و گل را زینت اوراق بود |
سلام بسیار خوشحالم که میبینم شما این برنامه را آغاز کرده اید بسیار جالب است و موفقیت روز افزون شما را آرزو میکنم
در جایی خوندهام که بیت رشته تسبیح اگر بگسست………..منسوب به حافظ است واین بیت در نسخه های قدیمی وجود نداشته واصولا باشیوه شاعردر سرودن غزل هماهنگی ندارد
معاني لغات غزل (206)
پيش از اينت: پيش از اين ، ترا ….
شهره آفاق :زبانزد همگان ، مشهور جهان .
انديشه:فكر و تدارك ، فكر وتدبير و چاره جويي
صحبت :مصاحبت ، معاشرت ، مجالست ، هم نشيني .
حلقه عشاق: گردهمايي عاشقان .
بحث:مباحثه ، گفت گو .
لطف طبع:سبك روحي ، نرم خوبي ، نكو خويي ، خوش اخلاقي.
سقف سبز: گنبد سبز اخضر ، كنايه از آسمان .
طاق مينا : طاق مينايي ، گنبد نيلگون ، كنايه از آسمان ، سقف سپهر .
منظر:ديدگاه ، نظر گاه.
از دم صبح ازل :از آغاز بامداد روز بي ابتدايي سرنوشت ساز نخستين
تا آخر شام ابد:تا پايان شام جاودانگي .
ميثاق: پيمان استوار ، عهد ثابت و پا برجا .
رشته:نخ، بند، ريسمان نازك.
ساعد :بازو .
سيمين ساق:پاهاي سفيد نقره يي .
شب قدر : يكي از شبهاي فرد نيمه دوم ماه رمضان كه قرآن يكجا بر قلب پيامبر ( ص) نازل شد.
صبوحي كرده ام :شراب بامدادي نوشيد ه ام .
بر كنار طاق بود : در گوشه رف و تاقچه زير سقف جاي داشت .
نكته يي در كار كرد:لطيفه و سخن مؤثري بر زبان راند .
خوان:سفره طعام .
رزاق : روزي دهنده .
زمان آدم:آن زمان كه حضرت آدم در بهشت مي زيست .
باغ خلد:باغ جاويدان ، كنايه از بهشت .
اوراق : ورقها ، برگها .
معاني ابيات غزل(206)
(1) در گذشته پيش از اين به فكر و ياد عاشقان بودي و پيوند گرم ومهر و محبت تو با ما ، در سراسر گيتي مشهور بود .
(2) هر گز فراموش مباد آن هم نشيني شبهايي كه با شيرين لبان به گفتگو در باره راز عشق واسرار مجالس عاشقان سپري مي شد.
(3) هر چند زيبايي ماهرويان مجلس دل ودين ما را مي برد باز گفتگوي ما در اطراف مزاياي خوش طبعي و نكو خويي دور مي زد.
(4) پيشتراز اينكه اين آسمان كبود و سقف نيلي فام سپر را برپا كنند ابروي معشوق ، مانند سقفي ، باز دارنده ديدار چشم من در انحناي خود بود .
(5) از آغاز بامداد روز بي ابتداي سرنوشت تا پايان شام ابديت ، مهر و محبت بر يك پيمان استوار وثابت قرار داشته ودارد.
(6) اگر سايه لطف معشوق بر سر عاشق افتاد جاي شگفتي نيست ، ما به او نياز داشتيم و او نيز به ما تمايل داشت .
(7) مرا ببخش اگر بند تسبيحي كه در دست داشتم پاره شد! زيرا دست من در بازوي ساقي با ساق بلورين و سفيد حلقه شده بود !
(8) بر من خورده مگير كه چرا در سحرگاهان شب قدر شراب بامدادي نوشيده ام زيرا يار بي خبر و با حالت نشاط و سرخوشي از در درآمد جام شرابي هم در كنار تاقچه اطاق موجود بود.
(9 ) بر در خانه شاه ، گدايي لطيفه و سخن بكري با من در ميان گذاشت . گفت بر سر هر سفره يي كه نشستم در يافتم كه روزي دهنده اصلي خداست .
(10) ازآن زمان كه حضرت آدم در بهشت بود ، شعر حافظ براي زينت بر برگهاي گل نسرين و گل سرخ نوشته شده بود.
شرح ابيات غزل(206)
وزن غزل: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات
بحر غزل: رمل مثمن مقصور
*
اين غزل در ايام سلطنت شاه شيخ ابواسحاق سروده شده و از آنجايي كه هميشه روابط شاه با درباريان و شعرا وهنرمندان به يك اندازه و به طور مستمر ، چنانكه خواسته اطرافيان است نمي تواند بر قرار باشد و از آنجايي كه شاعران حساس و هنر مند پيوسته متوقّع حضور در مجالس صاحبدلان اند چنين اشعار گلايه آميزي به منظور بذل توجه شاه سروده مي شده است شاعر در اين غزل ده بيتي پس از گلايه، به ياد شبهايي كه در محفل شاهانه با حضور دخترکان ساقی خوشرو و دربارة حسن خلق و ایقثار آن به زیبایی ، همقطاران به مباحثه مي پرداخته ياد مي كندو در بيتي مراتب ثبات عهد و پيمان خود را در هر حال كه باشد به شاه يادآوري مي نمايد و ابياتي هم به حكم معاني كلمات قوافي با مضامين متنوّع و زيبا چاشني غزل كرده و به عنوان تفاخر در مقطع غزل مي فرمايد هنوز كه آدم ابوالبشر به روي زمين نيامده بود اشعار من را در باغ بهشت به عنوان زينت بر روي برگهاي گل سرخ و نسترن مي نوشتند . موضوعي نويسنده اين سطور متحمل مي داند اينكه نخست در زمان شاه شيخ ابو اسحاق اين غزل بدون بيت چهارم توسط حافظ سروده شده و مضمون مصراع اول اين بيت را شاعر در بيت ريز به كار گرفته و با الحاق به غزل ، آن را بخدمت سلطان ارسال داشته است :
پيش از آن كان نُه رواق و چرخ اخصر بر كشند دور شاه كامگار وعهد ابواسحاق بود
اما بعدها كه از عهد شاه ماضي فاصله گرفته در مواردي كه اين غزل خوش بيان را در جايي مي خوانده به جاي اين بيت ، بيت چهارم غزل را در همين مضمون ساخته وبه حكم ضرورت، قافيه ( طاق) در غزل تكرا شده است و تكرار قافيه با مضامين قوي نه عيب غزل و نه موجب اين بايد بشود مصحّحي آن را از غزل حذف كند و حافظ به كرات در غزلهاي مختلف اين تكرار را مجاز شمرده هر چند كه در اكثر موارد اساتيد محترم و حافظ شناسان به حذف و تعبير آن كوشيده اند
شرح جلالی بر حافظ – دکتر عبدالحسین جلالی
نتيجه تفال :
1- هر روز مي گويي دريغ از روز گذشته درحاليکه بايد تصميم خود را قطعي بگيري و با قدرت و شوکت عمل کني و از ترديد و دو دلي دست برداري که آفت پيشرفت مي باشد
2- جنابعالي درهر جمعي نمونه و مورد توجه هستيد پس نيازي نداريد که او از شما تعريف يا انتقاد کند بلکه به خود متکي باشيد
3- وسواس و ترديد شما را پژمرده کرده است وآن شادابي گذشته را نداريد پس اگر مي خواهيد کارهايتان با نظم باشدو آن طوري که مي خواهيد انجام بگيرد سعي کنيد دقت کنيد تصميم بگيريد وقت شناس باشيد
4- تحولي جدي در زندگي خانوادگي شما ايجاد مي شود که به نفع پدر و مادر يا همسرتان خواهد بود هديه اي دريافت مي کنيد و از مسافر خبر خوشي مي رسد و ازدواج عملي مي گردد و طلاق به اصلاح مي گرايد خريد و فروش اشکال ندارد .
5- ويژگيهاي جنابعالي عبارتند از اهل سير و سفر خوشگذران رفيق پرور پرحرف با محبت پرسر وصدا ورزشکار حادثه جو خوشرو با ايمان عاقل رک گو و بي پرواراستگو ولخرج اهل رقابت پرمدعا زود رنج دمدمي مزاج وسواسي .
6- اين نيت عملي مي گردد و اشکالي درآن وجود ندارد بلکه با توکل به خدا و اداي نذر و رفتن به يکي از مشاهد متبرکه و خواندن سوره مبارکه يوسف آيه 10 تا 30 گشايش بسيار خواهد بود
7- خواجه دربيت هاي 1-2-3 به ترتيب فرمايد ( قبل از اين خيلي بيشتر از حالا به فکر عشاق بودي و سعي و کوششي که درمحبت نسبت به ما مي کردي مشهور آفاق و عالم بود ) ( بردر شاه بودم که گذايي نکته جالبي به من گفت اينکه برسر هر سفره که نشستم درحقيقت روزي دهنده خدابود ) ياد باد آن شبها که با دلبران شيرين لب ا زعشق بحث مي کرديم و از حلقه عشق سخن گفته ميشد ) خود تفسير کنيد .
معانی لغات غزل (۲۰۶)
پیش از اینت: پیش از این ، ترا ….
شهره آفاق :زبانزد همگان ، مشهور جهان .
اندیشه:فکر و تدارک ، فکر وتدبیر و چاره جویی
صحبت :مصاحبت ، معاشرت ، مجالست ، هم نشینی .
حلقه عشاق: گردهمایی عاشقان .
بحث:مباحثه ، گفت گو .
لطف طبع:سبک روحی ، نرم خوبی ، نکو خویی ، خوش اخلاقی.
سقف سبز: گنبد سبز اخضر ، کنایه از آسمان .
طاق مینا : طاق مینایی ، گنبد نیلگون ، کنایه از آسمان ، سقف سپهر .
منظر:دیدگاه ، نظر گاه.
از دم صبح ازل :از آغاز بامداد روز بی ابتدایی سرنوشت ساز نخستین
تا آخر شام ابد:تا پایان شام جاودانگی .
میثاق: پیمان استوار ، عهد ثابت و پا برجا .
رشته:نخ، بند، ریسمان نازک.
ساعد :بازو .
سیمین ساق:پاهای سفید نقره یی .
شب قدر : یکی از شبهای فرد نیمه دوم ماه رمضان که قرآن یکجا بر قلب پیامبر ( ص) نازل شد.
صبوحی کرده ام :شراب بامدادی نوشید ه ام .
بر کنار طاق بود : در گوشه رف و تاقچه زیر سقف جای داشت .
نکته یی در کار کرد:لطیفه و سخن مؤثری بر زبان راند .
خوان:سفره طعام .
رزاق : روزی دهنده .
زمان آدم:آن زمان که حضرت آدم در بهشت می زیست .
باغ خلد:باغ جاویدان ، کنایه از بهشت .
اوراق : ورقها ، برگها .
معانی ابیات غزل(۲۰۶)
(۱) در گذشته پیش از این به فکر و یاد عاشقان بودی و پیوند گرم ومهر و محبت تو با ما ، در سراسر گیتی مشهور بود .
(۲) هر گز فراموش مباد آن هم نشینی شبهایی که با شیرین لبان به گفتگو در باره راز عشق واسرار مجالس عاشقان سپری می شد.
(۳) هر چند زیبایی ماهرویان مجلس دل ودین ما را می برد باز گفتگوی ما در اطراف مزایای خوش طبعی و نکو خویی دور می زد.
(۴) پیشتراز اینکه این آسمان کبود و سقف نیلی فام سپر را برپا کنند ابروی معشوق ، مانند سقفی ، باز دارنده دیدار چشم من در انحنای خود بود .
(۵) از آغاز بامداد روز بی ابتدای سرنوشت تا پایان شام ابدیت ، مهر و محبت بر یک پیمان استوار وثابت قرار داشته ودارد.
(۶) اگر سایه لطف معشوق بر سر عاشق افتاد جای شگفتی نیست ، ما به او نیاز داشتیم و او نیز به ما تمایل داشت .
(۷) مرا ببخش اگر بند تسبیحی که در دست داشتم پاره شد! زیرا دست من در بازوی ساقی با ساق بلورین و سفید حلقه شده بود !
(۸) بر من خورده مگیر که چرا در سحرگاهان شب قدر شراب بامدادی نوشیده ام زیرا یار بی خبر و با حالت نشاط و سرخوشی از در درآمد جام شرابی هم در کنار تاقچه اطاق موجود بود.
(۹ ) بر در خانه شاه ، گدایی لطیفه و سخن بکری با من در میان گذاشت . گفت بر سر هر سفره یی که نشستم در یافتم که روزی دهنده اصلی خداست .
(۱۰) ازآن زمان که حضرت آدم در بهشت بود ، شعر حافظ برای زینت بر برگهای گل نسرین و گل سرخ نوشته شده بود.
شرح ابیات غزل(۲۰۶)
وزن غزل: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات
بحر غزل: رمل مثمن مقصور
*
این غزل در ایام سلطنت شاه شیخ ابواسحاق سروده شده و از آنجایی که همیشه روابط شاه با درباریان و شعرا وهنرمندان به یک اندازه و به طور مستمر ، چنانکه خواسته اطرافیان است نمی تواند بر قرار باشد و از آنجایی که شاعران حساس و هنر مند پیوسته متوقّع حضور در مجالس صاحبدلان اند چنین اشعار گلایه آمیزی به منظور بذل توجه شاه سروده می شده است شاعر در این غزل ده بیتی پس از گلایه، به یاد شبهایی که در محفل شاهانه با حضور دخترکان ساقی خوشرو و دربارة حسن خلق و ایقثار آن به زیبایی ، همقطاران به مباحثه می پرداخته یاد می کندو در بیتی مراتب ثبات عهد و پیمان خود را در هر حال که باشد به شاه یادآوری می نماید و ابیاتی هم به حکم معانی کلمات قوافی با مضامین متنوّع و زیبا چاشنی غزل کرده و به عنوان تفاخر در مقطع غزل می فرماید هنوز که آدم ابوالبشر به روی زمین نیامده بود اشعار من را در باغ بهشت به عنوان زینت بر روی برگهای گل سرخ و نسترن می نوشتند . موضوعی نویسنده این سطور متحمل می داند اینکه نخست در زمان شاه شیخ ابو اسحاق این غزل بدون بیت چهارم توسط حافظ سروده شده و مضمون مصراع اول این بیت را شاعر در بیت ریز به کار گرفته و با الحاق به غزل ، آن را بخدمت سلطان ارسال داشته است :
پیش از آن کان نُه رواق و چرخ اخصر بر کشند دور شاه کامگار وعهد ابواسحاق بود
اما بعدها که از عهد شاه ماضی فاصله گرفته در مواردی که این غزل خوش بیان را در جایی می خوانده به جای این بیت ، بیت چهارم غزل را در همین مضمون ساخته وبه حکم ضرورت، قافیه ( طاق) در غزل تکرا شده است و تکرار قافیه با مضامین قوی نه عیب غزل و نه موجب این باید بشود مصحّحی آن را از غزل حذف کند و حافظ به کرات در غزلهای مختلف این تکرار را مجاز شمرده هر چند که در اکثر موارد اساتید محترم و حافظ شناسان به حذف و تعبیر آن کوشیده اند
شرح جلالی بر حافظ – دکتر عبدالحسین جلالی